بسمه تعالی
طرح درس سازمانهای بین‌المللی
نیمسال اول سال تحصیلی ۹۷-۱۳۹۶
مدرس: دکتر فریده محمدعلی‌پور
fm_alipour@yahoo.com
شرح درس
در دهه‌های اخیر، سازمانهای بین‌المللی مستمراً رو به فزونی نهاده‌اند و اختیارات، عملیات و کارکردهای متنوعی یافته‌اند. در این درس چارچوبهای نظری، سیر تطور، آخرین تحولات، دستاوردها و مطالعات موردی در حوزه سازمانهای بین‌المللی ارائه می‌شود. برای این منظور، ابتدا دیدگاه‌های نظری متفاوت در سنت روابط بین‌الملل درخصوص فهم سازمانهای بین‌المللی مطرح می‌شوند. سپس تاثیرات سازمانهای بین‌المللی در سیاست بین‌الملل بررسی و در نهایت به مهمترین سازمانهای بین‌المللی پرداخته می‌شود. پس از مباحث نظری، به سازمان ملل متحد عمدتا از دو وجه پرداخته می‌شود. نخست، نقش این سازمان در تنظیم قواعد مربوط به مقابله و کنترل خشونت در سطحی جهانی و دوم، ساز و کارها و اقدامات برای ارتقای حقوق بشر بیان می‌شوند. مروری اجمالی نیز به مهمترین سازمانهای تخصصی وابسته به سازمان ملل خواهیم داشت. از سازمانهای اقتصادی، سازمان تجارت جهانی، بانک جهانی ترمیم و توسعه و صندوق بین‌المللی پول و از سازمانهای منطقه‌ای نیز اتحادیه اروپا، آس‌آن، اتحادیه آفریقا و اتحادیه عرب به اختصار طرح و بررسی می‌شوند.
اهداف
- فراگیری منطق، نظریه‌ها، مفاهیم و کارکردهای سازمانهای بین‌المللی؛
- ارزیابی ابعاد سیاسی و حقوقی آنها؛
- درک نظری و انتقادی نقش پویای سازمانهای بین‌المللی و تاثیرات آنها بر کشورها و ملتها.
برنامه کلاس
جلسه نخست: آشنایی با سازمانهای بین‌المللی و ساختار نظام بین‌الملل
جلسه دوم: شخصیت حقوقی سازمانهای بین‌المللی؛ مهمترین آرای بین‌المللی
جلسه سوم: نظریه‌های روابط بین‌الملل درخصوص سازمانهای بین‌المللی
جلسه چهارم: سازمانهای بین‌المللی و اصول حاکم بر روابط بین‌الملل
جلسه پنجم: سازمان ملل متحد و نقش آن در تنظیم قواعد مربوط به مقابله و کنترل خشونت در سطحی جهانی
جلسه ششم: سازمان ملل متحد و ساز و کارها و اقدامات آن برای ارتقای حقوق بشر
جلسه هفتم: سازمانهای تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد، بخش نخست
جلسه هشتم: سازمانهای تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد، بخش دوم
جلسه نهم: سازمانهای اقتصادی بین‌المللی؛ سازمان تجارت جهانی
جلسه دهم: سازمانهای اقتصادی بین‌المللی؛ بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه
جلسه یازدهم: سازمانهای اقتصادی بین‌المللی؛صندوق بین‌المللی پول
جلسه دوازدهم: سازمانهای منطقه‌ای؛ اتحادیه اروپا
جلسه سیزدهم: سازمانهای منطقه‌ای؛ آس‌آن
جلسه چهاردهم: سازمانهای منطقه‌ای؛ اتحادیه آفریقا
جلسه پانزدهم: سازمانهای منطقه‌ای؛ اتحادیه عرب
ارزیابی
مشارکت کلاسی؛ حضور به هنگام، طرح سوالات و نکات درست، پاسخگویی به سوالات ۲۰%
آزمون جغرافیایی و اطلاعات عمومی (هدف تشکیل، تعداد اعضا، مهمترین کارکردها و نقاط قوت و ضعف) درخصوص سازمانهای تخصصی یا منطقه‌ای، ۴۰%
آزمون کتبی پایان ترم، ۴۰%
منابع (به ترتیب جلسات معرفی شده است)
۱) عسگرخانی، ابومحمد. ۱۳۸۳٫ رژیم های بین المللی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران؛ تقریرات کلاس
۲) چیکایا، بلز.۱۳۸۷٫ چکیده رویه قضایی در حقوق بین الملل عمومی. ترجمه همایون حبیبی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، تازه های ملل متحد، شماره ۲۰، شهریور ۱۳۹۲ دسترسی در:
http://iauns.org/external_news/detailpage.aspx/6/1/1/1/36/0/lang/Fa.aspx
۳) سازمند، بهاره. ۱۳۸۷٫ «مطالعه سازمان های بین المللی از چشم انداز تئوریک». فصلنامه سیاست، دوره ۳۸ شماره ۲٫
۴) کاسسه،آنتونیو، ۱۳۷۰، حقوق بین الملل در جهان نامتحد، ترجمه دکتر مرتضی کلانتریان، تهران: دفتر خدمات حقوقی بین المللی جمهوری اسلامی ایران.
۵) محمدعلی‌پور، فریده. ۱۳۷۹٫ دفاع مشروع در حقوق بین الملل، تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
صفحات ۳ تا۲۰؛ ۲۴-۲۵؛ ۲۹-۴۰؛ ۶۰-۶۷؛ ۷۸-۸۲؛ ۱۰۰-۱۱۰
شایگان، فریده، و جمشید ممتاز. ۱۳۸۱٫ شورای امنیت سازمان ملل متحد و مفهوم صلح و امنیت بین‌المللی. تهران: دانشگاه تهران، دانشكده حقوق و علوم سياسي .
كاني پك. ۱۳۸۱٫ صلح پايدار: نقش سازمان ملل متحد و سازمان‌هاي منطقه‌اي در پيشگيري از جنگ. ترجمه سهيلا ناصري . تهران: وزارت امور خارجه، مركز چاپ و انتشارات .
شايگان، فريده. ۱۳۷۲٫ عمليات حفظ صلح سازمان ملل متحد. تهران: وزارت امور خارجه، مركز چاپ و انتشارات.
طباطبایی، سیدعلی. پاییز۱۳۸۷٫ «چالش‌های عملیات سازمان ملل در محیط امنیتی نوین جهانی»، راهبرد، شماره۴۸٫
زماني، سيدقاسم و منصوره صديقيان كاشاني. بهار ۱۳۹۲٫ «قربانيان صلح: مسئوليت سازمان ملل و ساز و كارهاي جبران خسارت». فصلنامه سازمان هاي بين المللی. سال اول، شماره یک.
۶) شايگان، فريده. ۱۳۸۲٫ زيرنظر: جمشيد ممتاز . طرح تقويت ظرفيتهاي آموزش و پژوهش حقوق بشر: تقويت همكاريهاي بين‌المللي در زمينه حقوق بشر. تهران: دانشگاه تهران، دانشكده حقوق و علوم سياسي.
مهدویان، حسن. فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۵٫ «برپایی شورای حقوق بشر؛ گام نخست در اصلاح ساختار سازمان ملل متحد». مجله سیاسی اقتصادی، شماره ۲۲۴-۲۲۳٫
تقی زاده انصاری، مصطفی. پاییز و زمستان۱۳۸۷٫ «شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد». اندیشه‌های حقوق خصوصی. سال پنجم، شماره۱۳٫
۷و۸و۹و۱۰و۱۱) مرکز اطلاعات ملل متحد. مترجم: علي ايثاري‌كسمايي . ۱۳۸۴ . حقايق اساسي درباره سازمان ملل متحد. تهران: ايثاري .
مصفا، نسرين، فريده شايگان، و ديدخت صادقي‌حقيقي.۱۳۷۴٫ راهنماي سازمان ملل متحد: موسسات تخصصي و وابسته و رابطه جمهوري اسلامي ايران با آنها. جلد ۲ . تهران: وزارت امور خارجه، مركز چاپ و انتشارات. صص ۱۰۹-۱۱۸
مصفا، نسرين، فريده شايگان، و ديدخت صادقي‌حقيقي.۱۳۷۴٫ راهنماي سازمان ملل متحد: اركان فرعي و ديوان بين‌المللي دادگستري و رابطه جمهوري اسلامي ايران با آنها. جلد ۳ . تهران: وزارت امور خارجه، مركز چاپ و انتشارات.
دفتر هماهنگ‌کننده مقیم سازمان ملل متحد در ایران. زمستان ۱۳۸۹٫ نظام ملل متحد در جمهوری اسلامی ايران. چاپ سوم. تهران: نظام ملل متحد در جمهوری اسلامی ايران.
«عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی» دسترسی در: http://majid-harry.blogfa.com/post-8.aspx
۱۲) علیزاده، مسعود. پاییز و زمستان ۱۳۸۷٫ «آشنایی با تشکیلات و نهادهای حقوقی اتحادیه اروپا». فصلنامه اطلاع رسانی حقوقی. صص ۱۵۲-۱۳۷٫
خالو زاده، سعید.۱۳۹۰٫ اتحادیه اروپایی. تهران: سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهها (سمت).
۱۳)سازمند، بهاره. بهار ۱۳۸۹٫ «آسه آن و تهریدات جدید امنیتی». فصلنامه سیاست. صص ۱۱۶-۹۹٫
بروجردي، محمد. ۱۳۸۱٫ اتحادیه ملل جنوب شرق آسیا (آ.سه.آن). تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
شاهنده، بهزاد. ۱۳۷۶٫ تأملی درخصوص پویایی «اتحادیه ملل آسیای جنوب شرقی» (آسه آن). مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی. شماره ۳۸
۱۴) لیپست، سیمور مارتین. ۱۳۸۳٫ دایره المعارف دمکراسی، ترجمه کامران فانی و نورالله مرادی، سه جلد. تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
سلطان احمدی، کاظم . پاییز و زمستان ۱۳۸۷٫ «اتحادیه آفریقا و تشکیل دولت آفریقایی چالش های فرارو». مطالعات آفریقا. شماره ۱۸٫
رستگاراصل، مهدی. بهار ۱۳۸۸٫ «اتحادیه آفریقا، اتحادیه اروپا نبوغ و خلاقیت یا الگوبرداری». پژوهشنامه آفریقا. سال اول. شماره ۱٫
۱۵) شریفی افسانه و مهدی عابدی . پاییز ۱۳۸۸٫ «اتحادیه عرب: واکاوی یک ناکام: بررسی موانع درونی و ساختاری همگرایی عربی». تحقیقات سیاسی و بین المللی. سال اول شماره ۳ .
لیپست، سیمور مارتین. ۱۳۸۳٫ دایره المعارف دمکراسی، ترجمه کامران فانی و نورالله مرادی، سه جلد. تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.